معرفی انواع امولسیفایرها – فیدار یاران دام طوس

1. مونو و دی‌گلیسریدها (Mono- and Diglycerides)

ساختار شیمیایی: یک یا دو زنجیره اسید چرب متصل به گلیسرول.
روش ساخت: از طریق واکنش گلیسرول با تری‌گلیسریدها (گلیسرولیز).
مقدار HLB: حدود 3.4 تا 3.8 (پایه)، مشتقات می‌توانند HLB بالاتر داشته باشند.
نوع امولسیون: بیشتر W/O، مشتقات آن برای O/W نیز مناسب هستند.
کاربرد صنعتی: امولسیون‌سازی، بهبود بافت نان، مارگارین، بستنی.
در تغذیه طیور: رایج‌ترین امولسیفایر مورد استفاده در خوراک دام و طیور. سبب بهبود هضم چربی‌ها می‌شود.
دسترس‌پذیری در ایران: بسیار بالا، تولید داخل و واردات هر دو وجود دارد.

2. مونوگلیسریدهای اتوکسیله (Ethoxylated Monoglycerides)

ساختار: مونوگلیسریدها با زنجیره‌های اتیلن اکسید متصل.
روش ساخت: اتوکسیلاسیون مونوگلیسرید با اکسید اتیلن.
HLB: متناسب با درجه اتوکسیلاسیون، معمولاً 10 تا 14.
نوع امولسیون: O/W.
کاربرد صنعتی: بهبود هوادهی در کیک، حالت‌دهنده خمیر.
در تغذیه طیور: در برخی فرمول‌های خاص استفاده شده، به دلیل پایداری بالا در سیستم‌های آبی.
دسترس‌پذیری: متوسط تا بالا.

3. پلی‌سوربات‌ها (Polysorbates)

ساختار: سوربیتان استرهای اتوکسیله شده، مثل پلی‌سوربات 60 یا 80.
روش ساخت: اتوکسیلاسیون سوربیتان استرها.
HLB: حدود 10 تا 16 (PS-20: 16.7، PS-60: 14.9، PS-80: 15).
نوع امولسیون: O/W.
کاربرد: امولسیون‌های غذایی، دارویی، آرایشی.
در تغذیه طیور:گران‌تر است و نیازمند ارزیابی اقتصادی است.
دسترس‌پذیری: خوب، به‌ویژه پلی‌سوربات 80.

4. سوربیتان استرها (Sorbitan Esters)

ساختار: سوربیتان متصل به اسیدهای چرب (مانند سوربیتان مونو استئارات).
روش ساخت: واکنش اسیدهای چرب با سوربیتان.
HLB: پایین (4.3 برای سوربیتان مونولورات، 4.7 برای سوربیتان مونو استئارات).
نوع امولسیون: W/O.
کاربرد: کرم‌ها، مارگارین، جلوگیری از کریستال‌سازی.
در تغذیه طیور: بیشتر در ترکیب با پلی‌سوربات‌ها برای تولید O/W.
دسترس‌پذیری: مناسب.

5. لسیتین (Lecithin)

ساختار: مخلوطی از فسفولیپیدها (مثل فسفاتیدیل کولین).
روش ساخت: استخراج از روغن‌های گیاهی مثل سویا.
HLB: بسته به منبع، معمولاً 4–10.
نوع امولسیون: چندمنظوره؛ در pH مختلف قابل تنظیم است.
کاربرد: پایدارکننده امولسیون، آنتی‌اکسیدان.
در تغذیه طیور:بسیار رایج؛ باعث بهبود جذب چربی‌ها و عملکرد رشد.
دسترس‌پذیری: بسیار بالا؛ تولید داخل و واردات.

6. DATEM (Diacetyl Tartaric Acid Esters of Mono- and Diglycerides)

ساختار: مونوگلیسریدها همراه با استرهای دی‌استیل‌تارتاریک.
روش ساخت: استریفیکاسیون مونوگلیسرید با دی‌استیل‌تارتاریک.
HLB: حدود 9–10.
نوع امولسیون: O/W.
کاربرد: خمیر بهبوددهنده در نان، هوادهی.
در تغذیه طیور: در منابع علمی کمتر اشاره شده، ولی بالقوه کاربرد دارد.
دسترس‌پذیری: متوسط.

7. استرهای پلی‌گلیسرول (PGE)

ساختار: پلی‌گلیسرول با اسیدهای چرب.
روش ساخت: پلیمریزاسیون گلیسرول + استریفیکاسیون با اسیدهای چرب.
HLB: قابل تنظیم، 3–13.
نوع امولسیون: هم O/W و هم W/O، بسته به ترکیب.
کاربرد: امولسیون‌های پایدار، صنایع غذایی و دارویی.
در تغذیه طیور: بررسی‌های محدودی وجود دارد، ولی ظرفیت کاربرد دارد.
دسترس‌پذیری: متوسط.

8. استرهای پروپیلن گلیکول (PGME/PGMS)

ساختار: استرهای پروپیلن گلیکول با اسید چرب.
روش ساخت: استریفیکاسیون مستقیم یا با تری‌گلیسیرید.
HLB: متوسط تا بالا (وابسته به ترکیب).
نوع امولسیون: بیشتر O/W.
کاربرد: شیرینی‌پزی، غیرلبنی، تاپینگ.
در تغذیه طیور: بالقوه مناسب اما کمتر رایج.
دسترس‌پذیری: محدودتر از لسیتین و مونوگلیسرید.

9. سدیم استئاروئیل لاکتیلات (SSL = Sodium Stearoyl Lactylate)

ساختار شیمیایی: استر اسید استئاریک و اسید لاکتیک، همراه با نمک سدیم. دارای یک زنجیره چرب (C18:0) و گروه آبدوست لاکتات سدیم.
فرمول ساخت: واکنش اسید لاکتیک با اسید استئاریک، سپس نوترالیزه شدن با سدیم هیدروکسید.
HLB:حدود 10–12 → مناسب برای امولسیون‌های O/W.
ویژگی‌ها: امولسیفایر آنیونی (دارای بار منفی)، در pH نسبتاً خنثی پایدار است.
کاربرد صنعتی: بهبود‌دهنده بافت نان (قوی‌ترین امولسیفایر نانوایی)، افزایش حجم و حفظ رطوبت و برخی کاربردها در مارگارین و فرآورده‌های لبنی
در تغذیه طیور:
✅ قابل استفاده است.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که SSL می‌تواند باعث بهبود هضم چربی‌ها و جذب مواد مغذی در روده شود، به ویژه در ترکیب با لسیتین یا دیگر امولسیفایرها. ممکن است به کاهش چربی مدفوع و افزایش عملکرد رشد کمک کند.
نوع امولسیون تولیدی: مناسب برای روغن در آب (O/W).
دسترس‌پذیری در ایران: ✅ خوب. واردات آن برای صنعت نان رایج است و در بازار شیمیایی موجود است.

✅ 10. سیترام (Citrem=Citric Acid Esters of Mono- and Diglycerides)

ساختار شیمیایی: استرهای اسید سیتریک با مونو و دی‌گلیسریدها. دارای گروه‌های قطبی آبدوست (از اسید سیتریک) و زنجیره چرب.
فرمول ساخت: استریفیکاسیون مونوگلیسریدها با اسید سیتریک یا آنیدرید سیتریک.
HLB:نسبتاً بالا (معمولاً بین 10–14 بسته به ترکیب) → مناسب برای O/W.
ویژگی‌ها:امولسیفایر آنیونی، قابلیت تعامل با پروتئین‌ها و خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدکریستالی در برخی شرایط
کاربرد صنعتی:
- محصولات نانوایی و شیرینی‌پزی
- مارگارین
- دارویی و لبنیات
- سیستم‌های امولسیون حساس به یون‌ها و pH پایین
در تغذیه طیور:
✅ قابل استفاده
گرچه استفاده آن رایج نیست، اما به دلیل خواص آبدوستی بالا، می‌تواند در فرمول‌های پیشرفته به‌ویژه در سیستم‌های مایع (مایعات مکمل، محلول‌های روغنی) برای افزایش جذب اسیدهای چرب استفاده شود. تحقیقات خاصی روی Citrem در تغذیه طیور هنوز محدود است، اما از لحاظ فنی مشکلی برای مصرف ندارد.
نوع امولسیون تولیدی: O/W، پایدار در pH اسیدی.
دسترس‌پذیری در ایران: ❗️کم تا متوسط. بیشتر برای مصارف غذایی و دارویی وارد می‌شود. در دسترس بودن آن برای تغذیه طیور محدودتر است.

🔍 مقایسه SSL و Citrem در تغذیه طیور برای امولسیون O/W:

ویژگی	SSL	Citrem
نوع امولسیفایر	آنیونی	آنیونی
HLB	10–12	10–14
نوع امولسیون	O/W	O/W
پایداری pH	در pH خنثی	پایدار در pH پایین
استفاده در طیور	رایج‌تر	پتانسیل دارد (کمتر بررسی شده)
عملکرد در هضم چربی	مؤثر (بهبود جذب و رشد)	پتانسیل مؤثر دارد
دسترس‌پذیری در ایران	خوب (به‌ویژه در صنعت نان)	محدودتر

🔚 جمع‌بندی کاربرد در تغذیه طیور:

برای امولسیون روغن در آب در تغذیه طیور، SSL انتخاب بهتری نسبت به Citrem از نظر عملکرد اثبات‌شده، دسترس‌پذیری و تجربه صنعتی است. با این حال، Citrem نیز در فرمول‌های خاص یا مکمل‌های مایع می‌تواند مفید باشد، به‌ویژه در سیستم‌های اسیدی.

منابع:

1. Ingredient Functionality & Characterization
David Julian McClements, Biopolymers and Colloids Laboratory, Department of Food Science

2.Sizova, E. A., and K. V. Ryazantseva. “Fats and emulsifiers in feeding broiler chickens.” Sel’skohozyajstvennaya biologiya= Agricultural biology 57, no. 4 (2022): 664-680.

3.Oketch, E.O., Wickramasuriya, S.S., Oh, S., Choi, J.S. and Heo, J.M., 2023. Physiology of lipid digestion and absorption in poultry: An updated review on the supplementation of exogenous emulsifiers in broiler diets. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, 107(6), pp.1429-1443.